منظور از توکنایز دارایی به زبان ساده، دیجیتالی کردن مالکیت یک دارایی واقعی است که طی آن داراییهایی مانند املاک، خودرو، آثار هنری، سهام یا طلا و … به توکنهایی روی بلاکچین تبدیل میشوند و هر توکن نشاندهنده سهم مشخصی از آن دارایی است.
به گزارش پایگاه خبری بانکداری الکترونیک ،رمضانعلی سلمانینژاد مدیرعامل سبدگردان راستین با بیان مطلب بالا به خبرنگار مدار اقتصادی گفت: به طور کلی هدف از توکنایز کردن یک دارایی، برخورداری از مزایایی نظیر قابلیت نقدشوندگی بیشتر، شفافیت، کاهش هزینههای واسطهها و همچنین دسترسی جهانی است.
او در پاسخ به این سوال که توکنایز دارایی و عرضه آن در بازار سرمایه تا چه میزان در دنیا مرسوم است؟ ابراز داشت: این موضوع هنوز پدیدهای نسبتا نو در جهان به حساب میآید، بهطوری که بسیاری از کشورهای پیشتاز در این زمینه (مثل سوئیس، سنگاپور، آمریکا، آلمان و امارات) زیرساختها و قوانین لازم برای توکنایز داراییها را از حدود سال ۲۰۱۸ به بعد ایجاد کردهاند؛ البته با مرور تاریخ پیدایش و گسترش این مفهوم، به نظر میرسد رشد بسیار سریعی دارد.
سلمانینژاد با بیان اینکه در دنیا داراییهایی مثل اوراق قرضه، سهام، املاک، آثار هنری و فلزات گرانبها در قالب توکن در حال عرضه هستند، ادامه داد: طبق اطلاعات حاصل از مطالعه گزارشهای مالی بینالمللی، پیشبینی میشود ارزش بازار توکنایز داراییها تا سال ۲۰۳۰ به بیش از ۱۰ تریلیون دلار برسد. بنابراین اگر چه توکنایز دارایی در جهان در مرحله بلوغ اولیه است، اما بهعنوان آینده بازار سرمایه شناخته میشود و کشورها بهسرعت در حال سازگار کردن قوانین خود با آن هستند.
مدیرعامل سبدگردان راستین در پاسخ به این سوال که چه محصولاتی امکان توکنایز شدن دارند؟ گفت: تقریباً هر دارایی با ارزش و قابل مالکیت را میتوان توکنایز کرد، بهشرط اینکه مالکیت و ارزش آن بهطور قانونی قابل اثبات باشد. بهعنوان نمونه در املاک و مستغلات، مانند آپارتمان، زمین، پروژه ساختمانی و … مالکیت یا سهم از ملک، قابل تقسیم به توکن است. در اوراق بهادار مالی مانند سهام، اوراق مشارکت، صندوقهای سرمایهگذاری و …، توکن میتواند نشاندهنده مالکیت یا حق سود باشد. در داراییهای فیزیکی مانند تجهیزات، ماشینآلات و … میتوان برای تأمین مالی پروژهها و جذب سرمایه از توکن استفاده کرد.
او ادامه داد: در داراییهای نامشهود نیز مانند حق اختراع، کپیرایت، برند و … درآمد حاصل از بهرهبرداری میتواند از طریق توکن توزیع شود. در کالاها و منابع طبیعی مانند طلا، نقره، نفت، گاز، فلزات اساسی و … هر توکن معادل مقدار مشخصی از کالا خواهد بود. حتی در آثار هنری مانند نقاشی، تصویرسازی، مجسمهسازی و … میتوان مالکیت مشترک یا درصدی از اثر را بهصورت توکن تعریف کرد. قطعاً امکان توکنایز کردن محدود به مثالهای فوق نیست و طبیعی است که حوزههای کاربرد آن در حال گسترش باشد.
این مدیر بازار سرمایه در خصوص کارکردهای توکنایز دارایی نیز تصریح کرد: در این خصوص، میتوان به مواردی نظیر نمایش دیجیتال مالکیت، قابلیت تقسیمپذیری، انتقال سریع و بدون واسطه، تسویه آنی و شفافیت، امکان معامله جهانی شبانهروزی اشاره کرد. زیرا از آنجا که هر توکن نماینده بخشی از یک دارایی واقعی است، منجر به تقسیم داراییهای گرانقیمت به واحدهای کوچکتر میشود تا افراد بیشتری بتوانند در آن سرمایهگذاری کنند. از طرفی انتقال مالکیت از طریق بلاکچین انجام میشود و نیازی به نهادهای واسطه سنتی ندارد و علاوهبر اینکه تراکنشها روی بلاکچین قابلمشاهده و غیرقابلتغییر هستند، توکنها را میتوان در پلتفرمهای دیجیتال بینالمللی بهصورت شبانهروزی خرید و فروش کرد.
سلمانینژاد در مورد مزایای توکنایز برای بازار سرمایه خاطرنشان کرد: از آنجا که بازارهای سرمایه دارای دو رکن مهم سرمایهگذاران و صاحبان دارایی هستند، توکنایز دارای برای سرمایهگذاران، دسترسی آسانتر، سرمایهگذاری با مبالغ کمتر، نقدشوندگی بالاتر را به دنبال دارد و برای صاحبان دارایی نیز منجر به جذب سرمایه سریعتر، کاهش هزینههای انتشار و ثبت و … میشود.
مدیرعامل سبدگردان راستین با اشاره به اینکه مزایای ایجادشده برای این دو رکن اساسی، قطعا افزایش کارایی، شفافیت و جذب سرمایه بینالمللی را برای بازار سرمایه به ارمغان میآورد، اظهار داشت: به بیان ساده، توکنایز دارایی یعنی تبدیل داراییهای واقعی به نسخه دیجیتال قابل معامله در بازار جهانی، با هدف افزایش نقدشوندگی، شفافیت و دسترسی عمومی که همگی از اهداف اساسی بازار سرمایه نیز هستند.
او در پاسخ به این سوال که آیا توکنایز مسکن میتواند کاربردی باشد؟ خاطرنشان کرد: به نظرم توکنایز مسکن و ملک میتواند یکی از جذابترین کاربردهای توکنایز دارایی باشد، چون املاک همیشه سرمایهگذاری محبوب و کمریسکی بودهاند، اما نقدشوندگی و دسترسی پایین داشتهاند.
سلمانینژاد با اشاره به اینکه در توکنایز، ملک واقعی (آپارتمان، برج یا پروژه ساختمانی) به واحدهای دیجیتال (توکن) تقسیم میشود که هر توکن نماینده درصد مشخصی از مالکیت آن ملک است و معمولا در پلتفرمی دارای مجوز معامله میشود، ادامه داد: بنابراین اولین مزیت توکنایز ملک، کاهش حداقل سرمایه لازم است. چراکه در بازار سنتی، خرید ملک نیاز به سرمایه زیاد دارد. افزایش نقدشوندگی مزیت دیگر آن است، زیرا در حالت عادی فروش ملک زمانبر است؛ اما توکنها میتوانند در بازار ثانویه دیجیتال در چند دقیقه معامله شوند.
او تصریح کرد: مزیت سوم، امکان سرمایهگذاری بینالمللی است، بهگونهای که سرمایهگذاران از هر کشوری میتوانند در املاک کشورهای دیگر بدون نیاز به حضور فیزیکی یا تشریفات حقوقی پیچیده مشارکت کنند. مزیت قابل توجه دیگر آن است که پلتفرمها میتوانند اجاره ملک را جمعآوری و سهم هر توکندار را بهصورت خودکار و در بازههای زمانی مشخص واریز کنند. شفافیت و امنیت مالکیت، بهدلیل ثبت غیر قابل دستکاری سوابق مالکیت و تراکنشها روی بلاکچین و همچنین امکان جذب سرمایه برای سازندگان پروژهها با فروش بخشی از توکنها و استفاده از ابزار تأمین مالی جمعی از دیگر مزایای توکنایز ملک است.
این مدیر بازارسرمایه درخصوص اینکه توکنایز ملک میتواند ابزار سرمایهگذاری باشد یا صرفا مصرفی است؟ ابراز داشت: بهطور خلاصه میتوان گفت امکان استفاده از آن در هر دو زمینه وجود دارد. زیرا از آنجا که توکنها میتوانند ارزش ملک را منعکس کنند و در بازار ثانویه معامله شوند که منجر به کسب سود از افزایش قیمت ملک و درآمد اجاره خواهد شد، گزینه سرمایهگذاری و از آنجا که برخی افراد برای استفاده از ملک یا سکونت کوتاهمدت توکن میخرند، ابزار مصرفی (از طریق مالکیت جزئی) هستند. البته تاکنون در عمل، بیشتر پروژههای توکنایز ملک جنبه سرمایهگذاری و تامین مالی دارند، نه مصرفی.
ریسک ها وچالش های توکنایز دارایی
مدیرعامل سبدگردان راستین با اشاره به اینکه توکنایز دارایی در ایران هنوز در مرحله مطالعات و آزمایش است و به دلایل حقوقی، زیرساختی و نهادی، هنوز به شکل گسترده وارد بازار سرمایه نشده است، گفت: این موضوع در بخشهای مختلف قابل بحث و بررسی است. از منظر حقوقی و مقرراتی؛ در حال حاضر، قوانین ایران مالکیت دیجیتال بر پایه بلاکچین را بهصورت رسمی به رسمیت نمیشناسد. یعنی هنوز مشخص نیست اگر کسی توکن یک ملک را بخرد، از نظر قانونی مالک آن بخش از ملک محسوب میشود یا خیر. همچنین ثبت اسناد (مثل ملک یا خودرو) هنوز بهصورت سنتی است و با بلاکچین یکپارچه نشده و در نهایت هنوز مشخص نیست نظارت بر توکنایز دارایی بر عهده سازمان بورس، بانک مرکزی، وزارت اقتصاد یا مرکز ملی فضای مجازی و … است.
سلمانینژاد ادامه داد: از منظر نهادی و ساختاری؛ مقررات سازمان بورس درباره «اوراق بهادار توکنایزشده» یا «دارایی دیجیتال» هنوز در مرحله تدوین است. از طرفی برای توکنایز واقعی داراییها نیاز به یک بلاکچین بومی و قابلکنترل وجود دارد که هنوز عملیاتی نشده است.
او موضوع را از نظر فنی و اقتصادی نیز بررسی کرد و گفت: هنوز پلتفرمهای بومی با سطح امنیت، شفافیت و قابلیت ممیزی لازم وجود ندارند و اگر دادههای اولیه (مثلا ارزش ملک یا سند رسمی) نادرست وارد سیستم شود، بهدلیل وجود ریسک و عدم شفافیت اطلاعات دارایی پایه، کل توکن بیاعتبار میشود. همچنین در بعد اقتصادی و مالی؛ مشکل ارزشگذاری داراییها در شرایط تورمی جود دارد، چراکه در اقتصاد ناپایدار، تعیین ارزش واقعی و ثابت برای دارایی پایه دشوار است. در عین حال، حتی اگر توکن صادر شود، باید بازاری برای خرید و فروش آن وجود داشته باشد که در حال حاضر چنین بازاری رسمی وجود ندارد. لذا در غیاب سرمایهگذاران نهادی یا اعتماد عمومی، تبدیل توکن به پول نقد ممکن است دشوار شود و ریسک نقدشوندگی پایین را به دنبال داشته باشد.
او خاطرنشان کرد: در نهایت، از منظر فرهنگسازی و اعتمادسازی؛ در حال حاضر نوعی بیاعتمادی عمومی به داراییهای دیجیتال وجود دارد. ضمن اینکه بهدلیل کمبود آموزش و آگاهی لازم در سطح فعالان بازارهای مختلف، هنوز بسیاری از فعالان حوزه املاک، بورس و مالی با مفهوم توکنایز آشنا نیستند.
مدیرعامل سبدگردان راستین معتقد است توکنایز دارایی در ایران بهدلیل فقدان چارچوب قانونی، زیرساخت فنی بومی و سازوکار نظارتی روشن، هنوز بهصورت رسمی عملیاتی نشده است، اما به نظر میرسد سازمان بورس، بانک مرکزی و معاونت علمی ریاستجمهوری در حال بررسی مدلهایی بهصورت آزمایش محدود برای اجرای آن هستند.
پیشنهادی برای توسعه ابزار توکنایز در بازار سرمایه
او در پاسخ به این سوال که چه راهکاری برای توسعه توکنایز دارایی در بازار سرمایه ایران بهصورت عملی، ایمن و پایدار پیشنهاد میدهید؟ تاکید کرد: باید ترکیبی از اصلاحات نهادی، نوآوری فنی و همکاری بینسازمانی را دنبال کنیم. اگر چشمانداز کلی را ایجاد بستر قانونی و فنی برای انتشار، معامله و نظارت بر داراییهای توکنایزشده در بازار سرمایه ایران (بهویژه املاک، طلا، اوراق بدهی و صندوقهای سرمایهگذاری) تعریف کنیم، به نظر میرسد در فاز اول لازم است اقدامات مربوط به طراحی چارچوب و مقررات با هدف آمادهسازی بستر قانونی، نهادی و زیرساختی انجام شود.
او خاطرنشان کرد: پیشنهاد مشخص در وهله اول، ایجاد “کمیته ملی داراییهای دیجیتال” با حضور سازمان بورس، بانک مرکزی، وزارت اقتصاد، قوه قضائیه و مرکز ملی فضای مجازی به عنوان مسئول تدوین دستورالعملها و تقسیم وظایف نظارتی است. سپس ضرورت دارد مقررات پایه برای توکنایز داراییها؛ شامل تعریف انواع توکنها (توکن دارایی، توکن بهادار، توکن کالایی)، تعیین نحوه مالکیت، مالیات، انتقال رسمی ضمن تطبیق با قوانین اوراق بهادار و صکوک تدوین شود. پس از آن میتوان یک “سندباکس نظارتی” در سازمان بورس برای اجرای پروژههای آزمایشی با نظارت مستقیم، بدون نیاز به مجوز کامل ایجاد و پس از طراحی مدل حقوقی مالکیت توکن در دارایی فیزیکی با همکاری سازمان ثبت اسناد برای اتصال دادههای ملکی و دارایی به بلاکچین اقدام کرد.
او ادامه داد: در فاز دوم باید نسبت به توسعه فنی و زیرساخت با هدف ساخت و تست شبکه بلاکچینی بومی بازار سرمایه اقدام کرد که در این فاز نیز پیشنهاد مشخص، راهاندازی “بلاکچین بازار سرمایه ایران” است که یک شبکه مجاز تحت کنترل سازمان بورس، با قابلیت ثبت، حسابرسی و نظارت خواهد بود. سپس میتوان نسبت به تعریف استانداردهای توکن برای انواع دارایی نظیر ملک، طلا یا کالا و اوراق بهادار اقدام کرد.
سلمانینژاد افزود: در همین راستا ایجاد سامانه متمرکز احراز هویت و تطبیق، بهمنظور اتصال به سامانه سجام، بانکها و نهادهای ناظر و همچنین ایجاد کیف پول رسمی بازار سرمایه برای قابلیت نگهداری و معامله داراییهای توکنایزشده توسط مردم ضروری است.
این کارشناس بازار سرمایه ادامه داد: فاز سوم بر این اساس، میتواند فاز اجرای پایلوت و گسترش تدریجی با هدف آزمون عملی در مقیاس محدود و توسعه مرحلهای باشد. در این فاز پروژههایی نظیر پایلوت توکنایز طلا و صندوق طلا، به عنوان کمریسکترین گزینه برای شروع و گزینهای که پشتوانه واقعی در انبار بورس کالا دارد، میتواند در اولویت قرار گیرد. همچنین پایلوت توکنایز املاک تجاری یا پروژههای ساختمانی با همکاری وزارت راه و شهرسازی و بخش خصوصی، پایلوت اوراق بدهی دولتی توکنایزشده با هدف افزایش نقدشوندگی و جذب سرمایهگذاران خرد و در همین راستا راهاندازی بازار ثانویه توکنها در فرابورس بهعنوان اولین سکوی رسمی خرید و فروش داراییهای دیجیتال واقعی میتوانند در دستور کار قرار گیرند.
مدیرعامل سبدگردان راستین، فاز چهارم و آخرین فاز را توسعه عمومی و بینالمللی با هدف گسترش بازار و جذب سرمایه خارجی دانست و افزود: ایجاد صندوقهای توکنایزشده برای سرمایهگذاران خارجی (بهویژه در حوزه انرژی، گردشگری و املاک)، اتصال به پلتفرمهای منطقهای (مثلاً در قطر، امارات یا ترکیه) برای جذب سرمایهگذاران مسلمان با مدل فینتک اسلامی و تدوین استانداردهای حسابرسی بلاکچینی و گزارشگری مالی دیجیتال در این فاز لازم و ضروری هستند.
او در پایان تأکید کرد: توسعه ابزار توکنایز در بازار سرمایه ایران باید با مدل تدریجی، قانونمحور و با پایه فنی پیش برود. همچنین ضروری است با کالاهای کمریسک (مثل طلا و اوراق)، سپس املاک و پروژههای زیرساختی شروع شود تا در نهایت به بازاری شفاف، دیجیتال و مردمی برای سرمایهگذاری واقعی تبدیل شود.
دیدگاه شما چیست؟